Όλη η Πέργαμος στο Βερολίνο

7259

Διερχόμενος το κέντρο του Βερολίνου, ο ποταμός Σπρέε ανοίγει σε δύο σκέλη και σχηματίζει ένα νησάκι. Απάνου σε αυτό το νησάκι βρίσκονται βαριά μνημειακά κτήρια, τα περισσότερα εκ των οποίων λειτουργούν πλέον ως μουσεία.

Το πλέον φημισμένο εξ αυτών και ένα από τα πιο εντυπωσιακά μουσεία του κόσμου είναι ετούτο δω: το Μουσείο της Περγάμου. Όχι για να μη λες ότι δεν σε πάω στα καλύτερα. Θα δούμε ιμπρέσινγκ ναούς, θα συνομιλήσουμε με τρέντι Ασσύριους, θα θαυμάσουμε τιρκουάζ λιοντάρια, τζετ θα τα περάσουμε!

Το κτήριο είναι σκόπιμα τεράστιο και ψηλοτάβανο, διότι έχει σχεδιαστεί κατάλληλα ώστε να στεγάσει μεγάλα αρχιτεκτονικά εκθέματα. Τουτέστιν, εδώ σου έχουμε ολόκληρους ναούς, πύλες, εσκαλέιτορς, ζωφόρους και περιστύλια. Είναι να μη βάλει κάτι ο Γερμανός αρχαιολόγος στο μάτι! Και η δική σου πολυκατοικία να του γυάλιζε, θα την έλυνε, θα τη μετέφερε εδώ και θα σου την ξαναέστηνε ολόκληρη να τη φωτογραφίζει ο τουρίστας και να τη χαίρεται η Ουλρίκα και ο Φριτς.

Αίθουσα νάμπερ ουάν: βωμός του Δία από την Ακρόπολη της Περγάμου. Το αριστούργημα αυτό ανακαλύφθηκε από τον Γερμανό Καρλ Χούμαν, ο οποίος το διαπραγματεύτηκε το θέμα με τους Τούρκους και κατάφερε να τους το πάρει μισοτιμής.

Το ότι ξαφνικά εν τω μέσω του Βερολίνου, βρίσκεσαι να ανεβαίνεις τη μνημειώδη σκάλα που είχε λαξευθεί από τους αρχαίους Έλληνες της Περγάμου, το 170 π.Χ. περίπου στην ακρόπολη της πόλης, το λες και σουρεαλισμό.

Ο βωμός που βρίσκεται στο εσωτερικό, είχε κατασκευαστεί κατά διαταγή του βασιλιά Ευμένη για να εορτάσει τη νίκη του σε κάποιον πόλεμο. Διότι ο Ευμένης πρέπει να σου πω, μπορεί να είχε ασθενή κράση -κατά τα όσα κουτσομπολεύει σχετικώς ο ιστορικός Πολύβιος- αλλά ήτο εξαιρετικά σαξέσφουλ ηγέτης, καθώς πήρε ένα ψιλοασήμαντο ελληνιστικό βασίλειο και το μετασχημάτισε σε πανίσχυρη και εκτεταμένη μοναρχία.

Ανάμεσα στα άλλα, έκαμε μία σειρά από λαμπρά κατασκευαστικά έργα στην Πέργαμο και επέκτεινε τη βιβλιοθήκη της πόλης (που ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη μετά από εκείνη της Αλεξάνδρειας), αναδεικνύοντας την Πέργαμο σε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα πολιτισμού του αρχαίου κόσμου. Πού να’ξευρε ότι τα μπίλντινγκς που έχτιζε τότες, θα βρίσκονταν μετά από δύο χιλιάδες χρόνια, σε μία πόλη πέραν του Δουνάβεως.

Η ζωφόρος του κτηρίου θεωρείται ένα από τα κορυφαία αριστουργήματα της ελληνικής γλυπτικής. Εικονίζει τη Γιγαντομαχία και η σύνθεση των κορμιών, η ένταση της μεταξύ τους διαπλοκής, η περίτεχνη απεικόνιση των λεπτομερειών στις συσπάσεις των μυών και στις πτυχώσεις των χιτωνίων, ξεδιπλώνουν πράγματι μπροστά στα μάτια σου ένα από τα πιο θαυμάσια σύνολα που έχεις ματαδεί.

Αξίζει τον κόπο να κάτσεις με υπομονή και να εστιάσεις σε κάθε μία από τις μορφές. Και να εκτιμήσεις τη δουλειά που έχει επενδυθεί πάνω της. Να θαυμάσεις την απαράμιλλη δεινότητα του καλλιτέχνη. Να αναγνωρίσεις την τελειότητα της αρχαιοελληνικής γλυπτικής.

Στη μικρή ζωφόρο που κάποτε κοσμούσε το εσωτερικό του βωμού, εικονίζεται η ιστορία του Τήλεφου, μυθικού ιδρυτή της πόλης της Περγάμου. Ο Τήλεφος είχε μία εντελώς τράτζικ ιστορία. Παιδί του παράνομου έρωτα του Ηρακλή (γνωστού ήρωα αλλά και κλαρινογαμπρού της εποχής) με την Αύγη (καλή και του λόγου της, μην ανοίξω το στόμα μου!), αφέθηκε ως νήπιο στο όρος Παρθένιο για να πεθάνει. Εντούτοις βύζαξε μία ελαφίνα, μεγάλωσε με τ’ αγρίμια και αν προσέθετες στην εικόνα και την Τσίτα, θα τον έλεγες και Γκαούρ Ταρζάν. Να μην στα πολυλογώ, το παιδί μεγάλωσε, ξανανταμώθηκε με την κακούργα μάνα του που είχε εν τω μεταξύ γίνει βασίλισσα της Μυσίας στη Μικρά Ασία και ακολούθησε βασιλική καριέρα. Πολύ αργότερα έλαβε μέρος και στον Τρωικό Πόλεμο, όπου τον τραυμάτισε βαριά ο Αχιλλέας και μετά για χρόνια τραβιόταν να βρει γιατρειά. (μάλιστα, μέχρι και σήμερα, τα αθεράπευτα τραύματα, τα λέμε “τηλέφεια τραύματα” -χτύπα ξύλο, μακριά από μας!)

Αίθουσα νάμπερ του, ναός της νικηφόρου Αθηνάς. Ολόκληρα τμήματα του ναού στερεωμένα στους τοίχους και στη μέση το άγαλμα της θεάς και περίτεχνο μωσαϊκό.

Και ενώ οι υπόλοιποι τουρίστες, απλώς χαζεύουν, εσύ διαβάζεις απάνου στο πρόσοψη του ναού: ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΕΥΜΕΝΗΣ ΑΘΗΝΑΙ ΝΙΚΗΦΟΡΩ. Και το κάμεις και δυνατά γιατί είσαι τύπος επιδεικτικός και πολύ μεγάλη σνομπαρία.

Αίθουσα νάμπερ θρι και το ιμπρέσιβ συνεχίζεται. Εδώ σου έχουμε την εντυπωσιακή πύλη της αγοράς της Μιλήτου. Του 2ου αιώνα π.Χ., με έντονες ελληνιστικές επιρροές και ωραιότατα διακοσμητικά στοιχεία.

Κι είναι και ετούτο τόσο τεράστιο και επιβλητικό, που τσιμπιέσαι και δεν πιστεύεις στα μάτια σου που κατάφεραν να το φέρουν κομμάτι-κομμάτι και να το ξαναστήσουν εδώ πέρα. Ε ναι, ήρθε η ώρα να την κάμουμε τη συζήτηση που έχεις τόσην ώρα στο στόμα σου: αν δεν είναι αυτό εδώ μέσα εξόφθαλμη κλοπή αρχαιοτήτων, τότες τί είναι;

Το Μουσείο της Περγάμου έχει δεχθεί πολλές φορές κριτική για τα εκθέματά του. Διότι εδώ δεν μιλάμε απλώς για μερικά αγάλματα ή κάποιους αμφορείς.

Που και αγάλματα έχομεν μπόλικα.
Και αμφορείς καμπόσους.

Αλλά μιλάμε για κανονική αποψίλωση αρχαίων πόλεων. Για πλιάτσικο που θα έκαμε υπερήφανο τον κάθε Έλγιν. Για αρχαιοκαπηλία που σήμερις σε κάθε ευνομούμενο κράτος του κόσμου, θα ήταν ικανή να σε στείλει στη φυλακή για ένα ζίλιον γίαρς. Όπως και στην περίπτωση του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο, έτσι κι εδώ, μιλάμε για ένα σύνολο αριστουργημάτων που δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την τοποθεσία στην οποία βρίσκονται. Θα επανέλθω, συνεχίζουμε.

Αίθουσα νάμπερ φορ, η περίφημη Πύλη της Ιστάρ από την αρχαία Βαβυλώνα -μάζεψε το σαγόνι σου!

Με 14 μέτρα ύψος και 30 μέτρα πλάτος, η πύλη αυτή είναι από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία που έχω δει στη ζωή μου.

Ξαφνικά μεταφέρεσαι στη Μεσοποταμία και μυρίζεις τον αέρα του Τίγρη και του Ευφράτη. Κλείνεις τα μάτια σου και ορθώνεται μπροστά σου η υπέρλαμπρη Βαβυλώνα. Με τα αψηλά της τείχη, τους κρεμαστούς της κήπους και τα ολόλαμπρα παλάτια.

Με τις πολύβουες αγορές της, τα σκλαβοπάζαρα και την κοσμοπλημμύρα από ανθρώπους διαφόρων φυλών και χρωμάτων και θρησκειών.

Ανοίγεις τα μάτια σου και βρίσκεσαι ακόμα στο Βερολίνο. Στην καρδιά της Ευρώπης.
Μπροστά από την πύλη της Ιστάρ, ξεκινά η περίφημη Πομπική Οδός με τα λιοντάρια.

Ετούτοι οι λέοντες είναι ουχί μόνον ονομαστοί, αλλά και εξαιρετικά περιζήτητοι. Βλέπεις, πολλά μουσεία ανά τον κόσμο διαθέτουν κάναδυό από αυτούς. Αλλά οι περισσότεροι βρίσκονται εδώ και κάποιοι στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης

Μπορεί ετούτη η τέχνη να απέχει από τα κλασικά αρχαιοελληνικά πρότυπα που έχουμε μάθει να εκτιμούμε και να θαυμάζουμε, αλλά διαθέτει δική της πρωτοτυπία και εικαστική δύναμη. Τα πολύχρωμα τουβλάκια, τα διακοσμητικά μοτίβα, οι γραμμές και οι γωνίες, συνθέτουν ένα σύνολο εντελώς συναρπαστικό.

Θα ολοκληρώσουμε την επίσκεψη με μία τελευταία στάση. Στην πτέρυγα ισλαμικής τέχνης.

Το πιο σημαντικό έκθεμα εδώ, είναι αυτό το γιγάντιο κομμάτι του ανακτόρου Μσάτα της Ιορδανίας. Το οποίο δώρισε ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ της Τουρκίας στον Γουλιέλμο τον Β’, το 1903. Πρόκειται για ένα από τα περίφημα παλάτια που βρίσκονται στην έρημο της Ιορδανίας (θύμησέ μου να σε πάω κάποια στιγμή), η πρόσοψη του οποίου είναι όπως βλέπεις ιδιαίτερα περίτεχνη με εξαίρετα ασβεστολιθικά ανάγλυφα.

Η συλλογή διαθέτει επίσης μεγάλο αριθμό από καταπληκτικά χαλιά που προέρχονται από το Ιράν, τη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο και τον Καύκασο -τα δίνουμε μισοτιμής, οι γραμμές είναι ανοιχτές, με κάθε χαλί δώρο αυθεντική μπουχάρα στο μπορδοροδοκόκκινο της ερήμου.

Δεν θα καταφύγω μήτε σε εύκολους συναισθηματισμούς, μήτε σε βαρύγδουπες διαπιστώσεις. Θα αρκεστώ απλώς να πω ότι ετούτο το λαμπρό μουσείο και παρά τα συναρπαστικά εκθέματά του, παραμένει αποσπασματικό. Όχι γιατί δεν διαθέτει αρκετά εκθέματα -το αντίθετο! Αλλά γιατί αποκομμένα από το φυσικό τους περιβάλλον, από τους τόπους που τα γέννησαν και με τους οποίους συνδιαλέγονταν στην ιστορική τους πορεία, αποτυγχάνουν να ενταχθούν σε μία συνεπή και ολοκληρωμένη αφήγηση.
Βγαίνω από το κτήριο και ξαναβρίσκομαι στο Βερολίνο. Στον ποταμό Σπρέε. Μακριά από τη Μεσόγειο και τη γη της Μεσοποταμίας. Κοιτάζω το συννεφιασμένο φθινοπωρινό ουρανό, τα μαύρα σύννεφα απάνου από το κεφάλι μου. Και χάνομαι στους δρόμους της πόλης και του μυαλού μου.

 ——————————————————————