Μέρος B: Σκιτσάροντας τα Χάνια της Κωνσταντινούπολης

1454
Σκίτσο του Χανιού του Rüstem Paşa (Gabrielle Reeves)

Μέρος B: Το Χάνι του Ρουστέμ Πασά (Rüstem Paşa Han)

Δύο περιπλανήτριες της Πόλης, η Emilie Varlet και η Gabrielle Reeves ξεκίνησαν να ανακαλύπτουν τα διάφορα χάνια της Κωνσταντινούπολης το καλοκαίρι του 2014. Έτσι άρχισε και το ταξίδι τους στην Πόλη σκιτσάροντας διάφορα τοπία/κτίρια και θέλοντας να αποτυπώσουν την σύγχρονη ιστορία της, μέσα από τα κτίρια και τις εικόνες του παρελθόντος. Είναι γεγονός ότι τα χάνια της Πόλης είναι κάτι ιδιαίτερο, κάτι που χαρακτηρίζει την Κωνσταντινούπολη, προκαλώντας έκπληξη στον επισκέπτη μιας που πάνω τους αποτυπώνεται και μέρος της ιστορίας, των λαών της, αλλά και της πολυπολιτισμικότητάς της Πόλης των Πόλεων.

Σκίτσο του Χανιού του Rüstem Paşa (Emilie Varlet)
Σκίτσο του Χανιού του Rüstem Paşa (Emilie Varlet)

Το Χάνι του Ρουστέμ Πασά (Rüstem Paşa Han)

Από την πρώτη φορά που αντικρίσαμε το Καραβάν-σαράι δίπλα στις ακτές του Κεράτιου και του Καράκοϋ με τους χαρακτηριστικούς στενούς δρόμους της Πόλης να μοιάζουν με λαβύρινθο και τα μικρομάγαζα να πουλούν από μπογιές μέχρι δίχτυα ψαρέματος, καταλάβαμε ότι το μέρος αυτό είναι ξεχωριστό. Το Καραβάν-σαράι αγέρωχο στη μέση όλου αυτού του χάους, σαν ένα χαμένο κόσμημα μιας αρχόντισσας. Μια ματιά αρκεί για να σε κάνει να καταλάβεις ότι το Χάνι βουτά ξαφνικά στο παρελθόν και την ιστορία της Κωνσταντινούπολης. Μια Κωνσταντινούπολη που μοιάζει σήμερα να είναι μεταμορφωμένη. Σαν να άλλαξε φορεσιά και να ήθελε να μετατραπεί από μια ‘παλιά’ σε νέα Πόλη. Και οι κάτοικοί της πάντα στο επίκεντρο να την χειραγωγούν: χτίζοντας συνέχεια, σπρώχνοντάς την να γίνει κάτι άλλο, σαν μια τραβηγμένη Πόλη που επεκτείνεται συνεχώς, σαν μια γυναίκα που περιφέρεται αναμαλλιασμένη. Και παρόλη την κακοποίηση, ο πολιτισμός της πάντα εκεί, αναλλοίωτος.

Η πόρτα του Χανιού μοιάζει κουρασμένη… σαν να γέρνει και αυτή! Ωστόσο δεν παραλείπει να μας καλωσορίσει ενώ η μεταλλική πινακίδα μας ‘υποδέχεται’ με περίεργο τρόπο. Η επιγραφή “Kurşunlu Han” είναι τυπωμένη με μαύρα σκούρα γράμματα, ενώ πάνω της με πράσινο σπρέι εμφανίζεται η σημερινή επιγραφή: Το Χάνι του Ρουστέμ Πασά. Το χάνι λουσμένο από το φως της Άνοιξης… το πρώτο που βλέπουμε μέσα στην αυλή είναι μια κολώνα κορινθιακού ρυθμού διακοσμημένη με παλιές και αταίριαστες πέτρες. Πάνω της υπάρχει μια βρυσούλα για να ξαποσταίνουν και να πίνουν λίγο νερό οι επισκέπτες. Η κολώνα μοιάζει σα να έχει βγάλει ρίζες στο χάνι. Είναι τελικά φοβερό πως τα αντικείμενα ενσωματώνονται στο χώρο που τα περιβάλλει!

Σκίτσο του Χανιού Rüstem Paşa (Gabrielle Reeves)
Σκίτσο του Χανιού Rüstem Paşa (Gabrielle Reeves)

Το οικοδόμημα που αντικρίζει σήμερα ο επισκέπτης χτίστηκε πάνω στα ερείπια του Αγίου Μιχαήλ, μιας παλιάς γενοβέζικης εκκλησίας. Ο Μιμάρ Σινάν, ο πιο γνωστός αρχιτέκτονας των Οθωμανών Αυτοκρατόρων και καμάρι όλων των Τούρκων, έχτισε το εν λόγω Χάνι με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως Καραβάν-σαράι.

Το Καραβάν-σαράι είναι ένα είδος ξενοδοχείου/πανδοχείου για τους ταξιδιώτες/εμπόρους που ξεκουραζόταν εκεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Προοριζόταν κυρίως για αυτούς που ακολουθούσαν τον δρόμο του Μεταξιού, ο οποίος περνούσε αναγκαστικά από την Ανατολία και την Πόλη. Στο προαύλιο του χανιού οι δύο αψίδες εισόδου μοιάζουν να βαστούν τις οροφές. Χαρακτηριστική και η στενή σκάλα που οδηγεί στο πάνω μέρος του οικοδομήματος. Η αυλή είναι γεμάτη με συστάδες από κληματαριές. Δεν μπορούμε να μην συσχετίσουμε την αρχιτεκτονική του χανιού με άλλες δουλειές του Μιμάρ Σινάν και ειδικότερα με το έτερο χάνι του ‘Ρουστέμ Πασά’ που βρίσκεται στο Ταχτάκαλε, στην άλλη πλευρά του Κεράτιου. Αν και τα δύο κτίρια προορίζονται για διαφορετικό σκοπό, είναι σα να καθρεφτίζουν το ένα το άλλο όχι μόνο στην ενέργειά τους αλλά και σαν χτίσματα…

Σκίτσο του Χανιού του Rüstem Paşa (Gabrielle Reeves)
Σκίτσο του Χανιού του Rüstem Paşa (Gabrielle Reeves)

Το χάνι του Ρουστέμ Πασά είναι μικρό. Δεν δυσκολεύεται κανείς να το ανακαλύψει. Όπως και άλλα χάνια της Πόλης, είναι γεμάτο από μοντέρνες άτσαλες πινακιδούλες, μαγαζάκια και εργαστήρια, αλλά και αμέτρητες γάτες, ένα από τα σήματα κατατεθέν της Πόλης. Το χάνι ακολούθησε την προδιαγεγραμμένη πορεία και των άλλων χανιών: μόλις σταμάτησε να λειτουργεί ως πανδοχείο, έγινε στέγαστρο για μικρά εργαστήρια. Όπως σκιτσάρουμε, οι εργάτες περνούν και όλο περιέργεια κοιτούν τα σκίτσα μας. Το δικό μας μάτι πέφτει στο εσωτερικό των εργαστήριων, όπου εργάτες και μεροκαματιάρηδες δουλεύουν αδιάκοπα. Λες και θέλουν να εξελίξουν κ να τελειοποιήσουν την τέχνη τους, κάτι που σε άλλες χώρες γίνεται πια από τα μηχανήματα. Ευτυχώς όχι ακόμα εδώ! Όπως σκιτσάρω, σκέφτομαι πως όλη αυτή η εικόνα μοιάζει με μια συγχορδία: των σφυριών, των εργαλείων, του ήχου που κάνουν τα μεταλλικά καλώδια, όπως κόβονται, αλλά και των ποτηριών του τσαγιού με τα κουτάλια να διαλύουν την ζάχαρη στο εσωτερικό τους.

Για μας, τα σκίτσα είναι ο τρόπος για να συνδεόμαστε με το μέρος, τους ανθρώπους που κατοικούν εδώ, αλλά και τα άτομα που βρίσκονται και δουλεύουν δίπλα μας. Όποια εποχή και να είναι, είτε χειμώνας που σκιτσάρουμε με παγωμένα δάχτυλα, είτε καλοκαίρι που η υγρασία της Πόλης σε ζαλίζει, το χάνι αυτό παραμένει μια ανακάλυψη, μια νέα εμπειρία και ένα μικρό θαύμα στην πολύβουη μεγαλούπολη. Τα σκίτσα μας είναι σαν κάψουλες του χρόνου … του κάθε λεπτού, της κάθε μνήμης, μας τοποθετούν στη σύγχρονη ιστορία και μας κάνουν κομμάτι αυτής.

Η Gabrielle Reeves και η Emilie Varlet ζουν και εργάζονται στην Κωνσταντινούπολη. Συνεργάζονται με την αγγλόφωνη ιστοσελίδα των εκπατρισμένων στην Πόλη http://yabangee.com Μπορείτε επίσης να διαβάσετε τις περιπέτειές τους στα αγγλικά στο figs and peaches και στο https://mavilale.wordpress.com

——————————————————————————————————

Χαρά Λόκα – Πολιτικός Επιστήμονας

Διαχειρίζεται την αγγλόφωνη πολιτιστική ιστοσελίδα ‘City Box’ Athens – Istanbul http://cityboxathista.blogspot.com

Χαρά Λόκα